در مورد ابزارهای ارتباطی چه می دانیم

زبان یکی از بهترین و کامل ترین وسایل ارتباط انسانی است و دو وظیفه عمده دارد:

زبان عامل ایجاد ارتباط و تفهم و تفهیم بین انسانهاست.

زبان وسیله فکر و بیان آن نیز به شمار می رود.

به طور کلی وسایل ارتباطی را به چهار دسته تقسیم می کنند که با توجه به تقدم تاریخی هر یک توضیح داده می شود:

زبان و بیان شفاهی
زبان برای کسانی که با آن آشنا هستند معنا و مفهوم دارد . به همین سبب وقتی شخصی با یک بیگانه روبرو می شود و به سخنان او گوش می دهد از آن چیزی نمی فهمد،زیرا کلمات زبان بیگانه برای او ناشناخته اند – عالی ترین وسیله ارتباط زبان است که در ارتباطات نقش مهمی دارد.

محدودیت قلمرو زبان در مکان و زمان از مهمترین معایب آن به شمار می رود. این محدودیت باعث می شود که منشا اصلی پیام ارتباطی نتوند مقاصد خود را برای گروهی عظیم در محیطی وسیع بیان کند . – عیب دیگر زبان از بین رفتن اصالت پیام به دلیل انتقال به صورت شفاهی است. اما فراموش نکنیم که زبان عالی ترین وسیله ارتباطی است.

خط و نوشته دستی
اختراع خط تحول عظیمی در وضع جوامع انسانی پدید آورد. اختراع خط نوع جدیدی از ارتباط را که ارتباط غیرمستقیم نامیده می شود به وجود آورد. به عبارت دیگر خط بین منشاء و مخاطب واسطه انتقال پیام گردید.

ساختن کاغذ، نقش خط را در زندگی انسان بالاتر برد و امکانات بیشتری برای انتقال پیام ها ایجاد کرد.

به تدریج روزنامه های خطی با محتوای سرگرم کننده و بعدها با محتوایی مشابه روزنامه های امروزی ابداع شد. در همان ابتدا نوشته های انتقادی و نوشته هایی که در مدح افراد تهیه می شد و به صورت دیواری به مردم ارایه می شدند. اولین روزنامه از این نوع، روزنامه ای مرسوم به «آکتادیورنا» است که بر روی دیوارهای شهر قدیم رم چسبانده می شد.

صنعت چاپ، کتاب و مطبوعات
تکمیل صنعت چاپ در اروپا ، پس از ایجاد خط و تهیه کاغذ، دومین تحول بزرگ در زمینه ارتباطات اجتماعی محسوب می شود.

در زمینه چاپ، نخستین کوشش ها با حکاکی کلمات بر روی گل و تهیه آجر صورت گرفته است (30قرن قبل) مرحله بعدی، حک کردن کلمات بر روی چوب و تکثیر آن ها با کاغذاست که قرن ها پیش (105قبل از میلاد) در چین معمول گردید. در این کشور «تسی لو آن» قبل از آنکه «پاپیروس مصری« کاغذ را اختراع کند، نوعی کاغذ تهیه و در آن کلمات را تکثیر می کرد.
در حدود سال 750 میلادی در سمرقند و در سال 900 میلادی در بغداد کاغذ ساخته شد. ولی دراروپا اولین بار اسپانیایی ها و ایتالیایی ها در اوایل قرن 12 میلادی به تهیه کاغذ پرداختند.

در خاور دور از اواسط قرن پنجم میلادی استفاده از یک نوع چاپ خاص که با حکاکی بر روی قطعات چوب صورت می گرفت آغاز گردید.

بین سال های 1041 تا 1049 یک فرد چینی دیگر به نام«پی چنگ» حروف متحرک الفبای چینی را برروی قطعات سفالی تهیه کرد و برای چاپ کتاب مورد استفاده قرار داد .

دراواخر قرن چهارده یک هلندی به نام «لورنس کاستر» با روش چینی ها چندین کتاب چاپ کرد . مدتی بعد گوتنبرگ آلمانی به چاپ کتاب پرداخت و روش کاستر را تکمیل کرد. او از سال 1436 تا 1452 میلادی فعالیت های چاپی خود را به تنهایی دنبال می کرد. ولی در تاریخ اخیر یک گراور ساز هلندی به نام «پترشوفر» را به همکاری گرفت و در نهایت با توجه به کوشش های وی او را مخترع چاپ می شناسند.با اختراع چاپ ابتدا چاپ کتاب رونق گرفت و با توسعه پست پیشرفت کرد.

 

از اواخر قرن 16، مطبوعات نیز خصوصیات امروزی را بدست آورد و انتشار کتاب را تحت الشعاع قراردادند. در تاریخ صنعت چاپ علاوه بر افرادی که نامبرده شد «یوهان فوست»زرگر آلمانی نیز در اختراع چاپ سربی نقش داشته است.

وسایل ارتباطی نوین – سینما، رادیو و تلویزیون
توسعه صنعتی غرب- افزایش جمعیت شهرها و دگرگونی وضع اجتماعی، تاسیس کارخانه ها و افزایش فعالیت های صنعتی باعث پیدایش وسایل نوین ارتباطی شد. اختراع چاپ را قدیمی ترین وسایل ارتباطی نوین می نامند. ولی با اختراع تلگراف در سال 1832 توسط «ساموئل مورس» انگلیسی تحولات دیگر آغاز شد. تلفن در سال 1876، به وسیله الکساندرگراهام بل و توماس واتسون آمریکایی اختراع شد و سرانجام ایجاد وسایل ارتباط تلگرافی و تلفن، با اختراع رادیو در سال 1895 توسط«مارکنی» ایتالیایی کامل شد.

با ظهور رادیو، عصر ارتباطات مارکنی، ارتباطات الکترونیکی آغاز شد. در آخر سال های قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم با کوشش های دیگری که برای تکمیل فن عکاسی و فیلمبرداری صورت گرفت وسایل نوینی چون سینما و تلویزیون در اختیار انسان گذاشته شد. در اواسط قرن بیستم در کنار این وسایل نوین ارتباطی دستگاه های دیگری نظیر«رادار»نیز ساخته شد تحول در زمینه ارتباطات الکترونیکی ادامه یافت تا این که نخستین قمر مصنوعی شوروی موسوم به «اسپوتنیک» یا همسفر در چهارم اکتبر 1957 به مدار زمین فرستاده شد.

ماهواره ارتباطی «تله استار» در سال 1964 به وسیله دانشمندان آمریکایی در مدار قرار گرفت و در سال 1964 یازی های المپیک توکیو از طریق تلویزیون پخش شد.

ماهواره «ارلی بیرد» در سال 1965 با ظرفیت یک کانال تلویزیونی و 240 کانال تلفنی ،اینترنت در سال 1969 و تلفن همراه سال 1983 مورد استفاده بشر قرار گرفت و البته تحول در این زمینه ادامه یافت.

ابزارهای ارتباطی یا رسانه های جمعی یا عمومی و به تعبیر دیگر وسایل ارتباط جمعی اصطلاح فارسی شده واژه لاتین«Medium» است که جمع آن«Media» می باشد و منظور از آن دسته ای از وسایل هستند که مورد توجه تعداد کثیری می باشند و از تمدن های جدید بوجود آمده اند. البته رسانه در این تعریف به طور کامل معرفی نشده است زیرا وسایلی که مورد توجه تعداد کثیری باشد و در تمدن جدید بوجود آمده باشد محدود و منحصر به وسایل ارتباط جمعی نیست از این رو بایستی به تعریفی دقیق تر پرداخت. رسانه به معنی هر وسیله ای است که انتقال دهنده فرهنگ ها و افکار عده ای باشد و اکنون آن چه مصداق این تعریف است وسایلی همانند: روزنامه ها، مجلات، رادیو، تلویزیون، ماهواره، اینترنت، CDها، ویدئو و... می باشند.

روزنامه ها
روزنامه رسانه ای است که به صورت روزانه و منظم جدیدترین اخبار و اطلاعات را در حوزه های مختلف فرهنگی، هنری، ورزشی، سیاسی و اقتصادی به اقشار مختلف جامعه ارائه می دهند. همواره روزنامه ها به صورت مکتوب منتشر می شوند .

نشریات
نشریه رسانه ای است مکتوب، دارای صفحاتی بیشتر از روزنامه، با اهداف خاص ومخاطبانی تخصصی و از پیش تعیین شده. به طورمتوسط یک نشریه از 20 تا 300 صفحه نیز وجود دارد که البته تعداد صفحات بالا، بیشتر اختصاص به مجلات و نشریات تبلیغی دارد. که در بازه های زمانی: هفته نامه، دوهفته نامه ،گاهنامه، ماهنامه، دوماهنامه، فصلنامه، سالنامه و انواع و اقسام مختلف دیگر به دست خوانندگان می رسد.

رادیو
رادیو رسانه ای است فراگیر وبا پوشش مخاطب گشترده که در دور افتاده ترین مناطق قابل بهره برداری می باشد ومزیت بزرگ دیگر آن این است که می توان در حین کار وفعالیت نیز از این رسانه استفاده کرد. رادیو در سال1319 وارد ایران شد. در ابتدا فقط یک شبکه رادیویی ملی در ایران وجود داشت اما اکنون هر استان دارای شبکه رادیویی محلی و اضافه بر آن شبکه های رادیویی سراسری متفاوتی از قبیل فرهنگ، معارف، قرآن، جوان و ... وجود دارد. این تنوع شبکه ها فرد را در انتخاب آزاد می گذارد و طبعاً انتخاب راحت تر خواهد بود.

 

 رادیو با تمام فوائدش که از جمله آن، دسترسی همیشگی به آن(حتی بدون برق) است دارای نواقصی است، رادیو از نعمت تصویر بی بهره است و مسئولان و مجریان رادیو باید تمام توان و نیروی هنری خود را صرف صدا کنند تا از این طریق فضا سازی مناسبی در ذهن شنونده ایجاد کند. شنونده اگر از موسیقی برنامه خوشش نیاید دیگر رادیو کارآیی خود را از دست می دهد اما همین مسأله اگر در مورد تلویزیون بوجود آید با قطع صدا همه چیز را از دست نمی دهد بلکه می توان کماکان از تصویر استفاده کرد و لذت برد.

سینما
در سال 1900 میلادی مظفرالدین شاه به فرانسه سفر کرده و با دیدن دستگاه سینماتوگراف مجذوب آن شد. به دستور شاه دستگاه سینماتوگراف خریداری شد و اولین فیلمبردار همان عکاس دربار بود. سینما پس از مطبوعات و رادیو و تلویزیون یکی از وسایل ارتباط جمعی و از رسانه های همگانی نسبتاً جدید است که فرهنگ خاص خود را نیز اقتضا می کند. بشر پس از دو دوره فرهنگ گفتاری و نوشتاری اکنون به دروازه فرهنگ تصویری با گستردگی فراوانش وارد می شود. سینما یکی از پیشرفته ترین رسانه های همگانی است که انواع هنرها را با پیچیده ترین تاکتیک ها جمع آوری نموده است.

تلویزیون
«جیوانی کازلی» در سال 1862 دستگاهی ساخت که با استفاده از آن و سیستم تلگراف بی سیم قادر به نمایش نقوش و تصاویر ساده ای بود.

50 سال بعد یک مخترع فرانسوی به نام «ادواردبلن» سیستم جدید عکس به وسیله امواج رادیویی را اختراع کرد که به نام خودش «بلینوگراف» نامیده شد.

در سال 1873 یک ایرلندی به نام «جوزف» تصادفاَ موفق به کشف خاصیت فوتوالکتریک«سلنیوم» شد و بعدها در اختراع تلفن به کار رفت.

یک آمریکایی به نام«ج.زکاری» و یک فرانسوی به نام«سنکک» تئوری های تجزیه و ترکیب تصاویر را ادامه داد. اولین کسی که عملا یک تلویزیون ابتدایی ساخت و موفق به انتقال تصویر از نقطه ای به نقطه دیگر به وسیله امواج الکتریکی شد(1922میلادی)«جون لاجی برد» یک پژوهشگر سرگردان اسکاتلندی بود. به تدریج اختراع«جون لاجی برد»تکمیل شد. از سال 1926 به این طرف در کشورهای دیگر نیز گروهی دست به کار شدند و هر کدام برای تکمیل پدیده نوظهور تلویزیون گام برداشتند.

در فرانسه«بارتلمی» و «هانری دوفرانس» در آلمان«کارل براوان»، در روسیه«بوریس روزینگ» در آمریکا«لی دوفورست» و «ولادیمیرزوریکین» هر کدام به نوعی گام هایی در این جهت برداشتند.اولین برنامه تلویزیونی در سال های 1936 و 1937 پخش شد. اما مدت ها حوزه محل این پدیده جدید بسیار محدود بودبرای توسعه تلویزیون قدم هایی توسط کمپانی RCAدر آمریکا برداشته شد. این کمپانی در سال 1936 اولین شبکه تلویزیونی تجاری را افتتاح کرد.

در انگلستان بی بی سی از سال 1936 پخش برنامه های تلویزیونی را به مدت دو ساعت در روز آغاز کرد.در آلمان هم در سال 1936 بازی های المپیک برلین از تلویزیون پخش شد . در فرانسه و ایتالیا ، بعد از جنگ جهش تلویزیون آغاز شد.

سه جهش بزرگ
تلویزیون رنگی – در سال 1949 میلادی شبکه تلویزیونی «سی بی اس» آمریکا، موفق به پخش تصاویر تلویزیونی رنگی شد.

استفاده از ماهواره – در سال 1962 پخش برنامه های تلویزیونی از طریق ماهواره و به طور همزمان آغاز شدو همچنان این تحول ادامه دارد.

تلویزیون مداربسته و ضبط تصویر

بدون تردیدپرمخاطب ترین رسانه در جهان، تلویزیون است و این آمار در ایران به مراتب بیشتر است و این تنوع و کثرت مخاطب به دلیل وجودهمزمان  صدا و تصویر است ازتلویزیون به عنوان جعبه جادویی ویا دانشگاهی بزرگ یاد می کنند که تاثیر بسیار مستقیمی برفرهنگ ورفتار وبینش واندیشه وهدایت افکارعمومی خواهد داشت. تلویزیون گر چه در بدو ورود به ایران چندان مورد توجه قرار نگرفت و حتی برخی آن را نامحرمی در محیط خانوادگی محسوب می کردند، اما با گذشت زمان جای خود را در خانواده های ایرانی باز کرد بطوری که برنامه های نیمه وقت صدا و سیمای ایران به برنامه های 24 ساعته و از 2 شبکه به 8 شبکه ارتقاء یافت. تلویزیون به علت قابلیت استفاده از تصویر در تمام حیطه ها جذابیت مخصوص به خود دارد.

ماهواره
اولین ماهواره ها در سال1980 با 12 هزار مدار تلفنی و تنها 2 کانال تلویزیونی در مدار قرار گرفتند و نسل ششم آن ها با 3 برابر ظرفیت نسل پنجم و با سیستم های دیجیتالی پیچیده و در سال1986 ساخته و بکار گرفته شد. ماهواره های تلویزیونی (DBS) ماهواره هایی هستند که در واقع به عنوان یک فرستنده پرقدرت تلویزیونی در فضا عمل می کنند. مهم ترین برتری یک ماهواره تلویزیونی آن است که می تواند تمامی نقاط کور یک کشور را که فرستنده های زمینی قادر به پوشش آن ها نیستند تحت پوشش در آورد.

اینترنت
در اواخر دهه1960 پدیده ای به نام اینترنت جهان را متحول کرد. تأسیس شبکه آرپانت در سال1969 به عنوان منشأ پیدایش اینترنت شناخته شد. در حقیقت اینترنت مجموعه ای از میلیون ها کامپیوتری است که از طریق شبکه های مخابراتی به یکدیگر متصلند.

 

به عبارتی دیگر مجموعه ای از هزاران شبکه ماهواره ای- رایانه ای است که تعداد زیادی از رایانه ها را در یک شبکه پیچیده بزرگ و قابل اطمینان به یکدیگر وصل می کند. اینترنت هیچ سازمان مدیریتی یا سرپرست حقوقی ندارد و به خودی خود واقعیتی مستقل ندارد و تنها از تألیف تشکیلات مستقل دیگر حیات یافته است. از طریق این فناوری جدید می توان پست الکترونیکی(E- mail) ایجاد کرد و بدون صرف وقت و هزینه های پستی زیاد می توان عکس ها و نامه های متنی خود را برای یک یا چندین نفر به طور هم زمان ارسال کرد، هم چنین می توان سایت(site) های مختلفی ساخت و از این طریق به شبکه جهانی وب(Web) پیوست و از قابلیت های تصویری، صوتی و حتی فیلم در آن استفاده کرد؛ فناوری چت(Chat) یا گفتگو یکی دیگر از راه های ارتباطی جدید در اینترنت است که در آن می توان علاوه بر مکالمه با چندین نفر به طور هم زمان تصاویر یکدیگر را نیز چک کرد. شبکه های خبری، موتورهای جستجو و FTP ها نیز از دیگر قابلیت های موجود در اینترنت است.

 وب سایت خبری
یکی دیگر از فنون رسانه‌ای که به مدد بهره‌گیری از تکنولوژی‌های ارتباطی به ویژه اینترنت در عصر حاضر سهولت و سرعت بالایی در اطلاع رسانی فراهم کرده است. راه‌اندازی سایت‌های خبری است که این قابلیت را ایجاد کرده که در فضای مجازی اینترنت انبوهی از مخاطبان و کاربران را تحت پوشش رسانه‌ای قرار دهند. یکی از ویژگی‌های بارز در افزایش کارکرد و کارایی چنین سایت‌های امکان به روز و بهنگام نگه داشتن اطلاعات و اخبار است . در این وب سایت از اخبار انتصابات سازمانی گرفته تا آخرین اطلاعیه‌ها و بخش‌نامه‌ها و مصوبات و گزارش‌ها و مراسم و برنامه‌ها به همراه عکس و تصویر و تشریح و تفسیرها و همه یک ظرفیت مناسب اطلاع رسانی را در فضای مجازی اینترنت فراهم می‌سازد.

 پیامک‌های نوشتاری و تصویری
یکی از ابزارهای نوین و ساده اطلاع رسانی در عصرها حاضر استفاده از تکنولوژی پیام کوتاه (SMS) و همراه تصویر (MMS) است که به رسانه کوچک شخصی نیز تعبیر می‌شود. فراگیری این روش تا بدان حد توسعه و گسترش یافته است که روزانه میلیون‌ها پیام کوتاه از این طریق از سوی سازمان‌ها، دستگاهها و موسسات برای مخاطبان ارسال می‌شود. بهره‌مندی اکثریت قریب به اتفاق افراد جامعه به تلفن همراه این قابلیت را با روندی افزایشی چشمگیری همراه ساخته و این فرصت مناسبی را در اختیار نیز قرار داده که از این ابزار رسانه‌ای موثر نیز استفاده را به عمل آمده و پیام‌ها و دیدگاهها در اسرع وقت و با کمترین هزینه ممکن برای مخاطبان بی‌شمار ارسال گردد و از سوی دیگر با ارائه تنها یک شماره انبوهی از پیام‌های و بازخوردهای مخاطبان را دریافت کنند، قابلیت اطلاع رسانی و اطلاع یابی ازمهمترین مزایای این رسانه کوچک شخصی است که بدون فراهم آمدن لوازم و تجهیزات خاص می‌تواند آن را عملیاتی و به کار برد. ارسال خبرهای کوتاه، تبریک و تسلیت، دعوت به برنامه‌ها و مراسم‌های مختلف و اطلاع‌رسانی عمومی از جمله رویکردهای اطلاع رسانی از طریق ابزار SMS می‌باشد.

در عین حال مزایای چون ارزان بودن آن در مقایسه با تعداد بازدید کنندگان پیام، سهل الوصل بودن و امکان تولید و ارسال پیام در هر وقت از شبانه روز ،ساده بودن آن از لحاظ آماده سازی محتوا، آماده سازی متن یک پیامک در یک دقیقه و قدرت بی نهایت در سرعت ارسال و پوشش دهی و از همه مهمتر داشتن صرفه اقتصادی بسیار بالا در مقایسه با سایر ابزارهای اطلا‌ع رسانی ارسال یک پیامک به هزاران  نفر با حداقل هزینه و اطمینان خاطر از دریافت پیام مذکور از دیگر قابلیت‌های موثرابزار پیامک یا SMS است.

قابلیت خوب دیگر این رسانه شخصی تعامل بودن آن است. شما می‌توانید نظر مخاطبان خود را پرسیدن و ظرف چند ساعت از صدها هزار نفر نظرسنجی دقیق به عمل آورد. همچنین به راحتی می‌توان گروه هدف را انتخاب و فقط برای آن گروه خاص پیام فرستاد. آنچه بیش از همه در استفاده موثر از این فن‌رسانه‌ای باید در نظر مجریان آن قرار گیرد تولید پیام‌های کوتاه،‌ غنی و اثربخش است به عبارتی دیگر به جهت محدودیت در استفاده از تعداد واحدهای زیاد در سیستم پیامک باید تدابیر اندیشیده شود که در پیامها با حداقل کلمات بیشترین مفهوم را دارا باشند، تا هم سرعت انتقال پیام افزایش یافته و هم مخاطبان به صورت سهل‌تری پیام را دریافت را درک کنند. همچنین قابلیت MMS که هنوز فراگیری لازم را در کشور پیدا نکرده، نسل پیشرفت‌تر سرویس SMS است که همانطور که عنوان شد امکان ارسال پیام‌های تصویری، فایل‌های گرافیکی، انیمیشن‌ها، کلیپ‌های ویدئویی، کارت ویزیت، کارت پستال و ... را برای مخاطبان میسر و امکان‌پذیر می سازد که در نوع خود یک اطلاع‌رسانی آسان، سریع، جذاب و تاثیر بسیار بالا بر گروههای مختلف مخاطب قلمداد می‌شود.